Cơ thể của con người như một cỗ máy luôn luôn hoạt động, ví như một ô tô. Ô tô có khung làm bằng sắt, còn con người có bộ xương...

Ô tô có thân xe, con người có các tổ chức tế bào da và cơ. Hàng triệu tế bào nhỏ trong cơ bắp, trong nội tạng của cơ thể. Ô tô cần phải có xăng và oxy để động cơ hoạt động. Khi bị đốt cháy, 1/5 năng lượng hóa học của xăng chuyển thành cơ năng rồi tác động đến hệ thống pittong, rồi lan truyền theo nguyên lý bánh xe làm cho bánh xe chuyển động. Chính những điều đó đã bảo đảm cho ô tô chuyển động.

Đối với cơ thể con người thì các chất dinh dưỡng là nguồn nhiên liệu, trong đó là glucid và lipid. Protid như một vật liệu “đốt cháy được”, có vai trò quan trọng trước tiên như một vật liệu tạo nên những tế bào mới. Protid là bộ phận cấu thành quan trọng nhất của cấu trúc tế bào. Nhờ ăn uống mà bổ sung được những chất giàu năng lượng vào “thùng nhiên liệu” ổ dự trữ của cơ thể chúng ta. Các chất dinh dưỡng khi được đi qua ống tiêu hóa , ruột non… và được thấm vào đi tiếp đến “nhà kho”. Lipid là nhiên liệu có hàm lượng đốt thấp, được dự trữ chủ yếu ở tổ chức dưới da. Glucid (nhiên liệu có hàm lượng đốt cao) được tích lũy ở cơ bắp và gan. Muốn đốt cháy, cần phải có oxy (hàm lượng oxy trong không khí là 21%). Ô tô để không bị dừng lại thì không khí phải thường xuyên có trong động cơ. Đối với cơ thể người, oxy vào cơ thể cùng với không khí qua phổi khi ta thở. Nhờ “hệ thống bơm” – gồm tim, mạch máu và máu mang oxy có thể vận chuyển được tới các tế bào trong cơ thể góp phần hình thành sự sống, sự hoạt động cơ thể.

Khi oxy bị đốt cháy trong cơ thể thì tạo thành nước và khí carbonic. Cơ thể thải được nước ra ngoài nhờ sự hoạt động của thận. Khí carbonic từ các tế bào hoạt động vào máu để về phổi, từ đó nó ra khỏi cơ thể cùng với không khí thở ra.

Quá trình đốt cháy còn tạo ra nhiệt. Khi hoạt động cơ bắp, khoảng 4/5 năng lượng chuyển thành nhiệt. Cũng giống như động cơ ô tô, cơ thể cần phải có hệ thống làm lạnh để khỏi bị nóng đó là chức năng của máu. Máu giống như chất làm lạnh, còn da như bộ tản nhiệt. Máu khi được tuần hoàn theo các mạch máu của cơ đang hoạt động rồi nhậ nhiệt ở đó, khi đi qua các mạch máu lạnh hơn ở da nó lại tỏa nhiệt. Nếu tỏa nhiệt không hết thì các tuyến mồ hôi phải làm việc để bài tiết mồ hôi. Khi mồ hôi khô thì đồng thời một lượng nhiệt lớn cũng bị mất, nhiệt độ của da giảm xuống, làm cho máu cũng lạnh dần, có thể trở nên bình thường.

Cũng như động cơ ô tô, các tế bào có chức năng tốt hơn khi ở điều kiện nhiệt độ tương đối hằng định. Và mực nhiệt độ hằng định thường xuyên đó đã được cơ quan điều hòa nhiệt độ của cơ thể duy trì, trung tâm của cơ quan này nằm trong đại não vùng sau đồi thị. Nhiệt độ hoạt động của tế bào khoảng 37-40 độ C, có lúc vì bệnh lý lên tươi 41-42 độ C, nghĩa là thấp hơn nhiều so với nhiệt độ của động cơ ô tô, có khả năng đó là do sự đốt cháy xảy ra trong tế bào nhờ chất xúc tác là men.

Nhưng không chỉ có nhiệt độ hoạt động của tế bào là cần phải được duy trì ở mức ổn định. Mà tế bào hoạt động được tốt thì cũng cần có môi trường ổn định. Hệ thần kinh điều hòa sự hằng định của môi trường bên trong cơ thể, đó là điều hòa áp lực oxy, nồng độ nước, muối, đường, hormon và các inon kim loại trong máu và bạch huyết.

Để động cơ ô tô có thể bắt đầu hoạt động thì cần phải có tia lửa của ngòi nổ. Cơ thể cũng có hệ thống “mồi lửa” đó là hệ thần kinh, có thể ví như là “mệnh lệnh” mà hệ thần kinh đưa ra tương ứng với thao tác của người lái ô tô làm chuyển hộp số, bàn đạp, ga… và chuyển động.

BS Nguyễn Đình Hạc Thúy - Trưởng ban Bảo vệ sức khỏe Ủy ban Nông nghiệp TW Việt Nam