“Giấc ngủ là niềm vui lớn nhất của mỗi người”. Gần một phần ba cuộc đời mỗi người chúng ta được dành cho giấc ngủ. Giấc ngủ là người bạn đồng hành của sức khoẻ, là một trong ba nhiệm vụ quan trọng nhất của khoa dưỡng sinh (hai phần kia là ăn và uống).

Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy trên 7.000 người trong vòng năm năm, thấy có hai loại nguyên nhân ảnh hưởng đến tuổi thọ, trong đó giấc ngủ là nguyên nhân hàng đầu. Con người có thể nhịn ăn trong 7-10 ngày nhưng không thể thức suốt bảy ngày bảy đêm liền. Có nhà sinh lý học đã làm thí nghiệm trên cơ thể của chó: chỉ cho chó uống nước,mà không cho ăn, chó có thể sống được từ 23 đến 25 ngày, nhưng nếu không cho chó ngủ trong 5 ngày liền, thân nhiệt của chó sẽ giảm 4-50C, và nếu phải kéo thêm 4-5 ngày không được ngủ thì chó sẽ chết. Sau đó, đem giải phẫu, người ta thấy trong trung khu thần kinh của chó có những biến dạng rõ rệt. Do đó, nói rằng thiếu ngủ lâu ngày sẽ làm cho cơ thể suy sụp và tuổi già đến nhanh hơn.

Nếu ai thiếu ngủ trong một thời gian dài cũng rất có hại cho sức khoẻ. Bởi vì trong các phương thức nghỉ ngơi thì ngủ là hình thức nghỉ ngơi lý tưởng nhất. Các nhà khoa học cho rằng giấc ngủ là sự “dự trữ năng lượng”. Quả vậy, qua một giấc ngủ, làm cho cơ thể chúng ta tích tụ một năng lượng mới, bù lại những năng lượng đã tiêu hao trong quá trình hoạt động của ngày hôm trước. Khoa học đã chứng minh một giấc ngủ ngon lành sẽ giúp giải trừ sự mệt mỏi toàn thân, làm cho tất cả các bộ phận trong cơ thể thư giãn như hệ thông thần kinh, nội tiết, tim mạch, tiêu hoá, hô hấp đều được khôi phục và tự tu bổ; tăng cường khả năng miễn dịch, nâng cao sức đề kháng đối với bệnh tật. Ngạn ngữ có câu: “Giấc ngủ là liều thuốc bổ của tự nhiên”.

Ăn được ngủ được là tiên

Không ăn không ngủ mất tiền mà lo.

Khoa học và học thuyết về giấc ngủ

Khoa học hiện đại đã nghiên cứu sâu sắc và hệ thống về giấc ngủ, thông qua quan sát điện não đồ, có hai loại giấc ngủ; giấc ngủ bình thường và giấc ngủ dị thường.

Giấc ngủ bình thường có bốn giai đoạn

Giai đoạn A, con người khi trong trạng thái tỉnh giấc, biểu hiện trên điện não đồ xuất hiện chu trình sóng nhanh từ 8 đến 13 lần/giây, được gọi là sóng alfa. Khi con người bắt đầu ngủ, sóng này giảm xuống còn 4 - 7 lần/giây và, được gọi là sóng delta, lúc này con người trong trạng thái mơ màng.

Giai đoạn B, nếu sóng delta xuất hiện mỗi lúc một nhiều, con người từ từ đi vào giấc ngủ nhưng không sâu. Lúc này trên điện não đồ lại xuất hiện hai loại sóng đặc biệt là sóng beta và sóng thể phức hợp K. Nếu có tiếng động thì con người sẽ tỉnh giấc.

Giai đoạn C và D, nếu xuất hiện sóng beta ở nhịp rất thấp 0,5 - 3 lần/giây thì con người ngủ say. Đánh giá chất lượng giấc ngủ, người ta chia giai đoạn C và D thành hai giai đoạn nhỏ hơn là giai đoạn ngủ say và giai đoạn ngủ rất say. Sóng beta ở giấc ngủ say chiếm 20 - 50%, đây là giai đoạn thứ ba của giấc ngủ. Khi sóng beta vượt quá 50% thì giấc ngủ chuyển sang giai đoạn thứ tư rất say.

Giấc ngủ dị thường:

Giấc ngủ này, nhịp tim và hơi thở tăng nhanh, huyết áp tăng, lượng máu trong não cũng tăng, một số bộ phận ở mặt và tứ chi co rút lại...

Chu kỳ của giấc ngủ bình thường xảy ra trong 80 – 120 phút, chu kỳ của giấc ngủ dị thường diễn ra trong khoảng 10 - 30 phút. Tuổi tác tăng dần lên thì giấc ngủ ở giai đoạn ba và bốn ngắn dần đi, cho đến khi tuổi 65 - 75 thì giai đoạn thứ tư mất hắn, cho nên người cao tuổi rất hay tỉnh giấc giữa đêm. Và người có sức khoẻ kém, thần kinh suy nhược, chu kỳ giấc ngủ bình thường ngắn lại, giấc ngủ dị thường kéo dài ra.

Hệ thống thần kinh ngoại biên của con người có liên quan đến sự ngủ và sự thức dài hay ngắn... và có liên quan đến hệ thống thần kinh thực vật, thần kinh giao cảm và phó giao cảm trong việc điều tiết, khống chế sự ức chế và hưng phấn, từ đó sinh ra hiện tượng ngủ.

Nhà sinh vật học Thuỵ Sĩ phát hiện trung khu thần kinh giấc ngủ trên thực nghiệm, sau khi dùng phương pháp kích thích điện, ông chứng minh “trung khu mất ngủ” nằm ỏ vùng dưới đồi, phía sau bán cầu não thứ ba. Thử nghiệm bằng phương pháp dùng điện cực đặc biệt đặt ở vùng dưới đồi, sau bán cầu não thứ ba của động vật, khi cho dòng điện chạy qua, động vật đó xuất hiện sự ngủ thiếp đi. Nếu đặt điện cực ở những vùng khác thì không có biểu hiện gì.

BS Nguyễn Đình Hạc Thúy - Trưởng ban Bảo vệ sức khỏe Ủy ban Nông nghiệp TW Việt Nam